1. Έξι δραστηριότητες για να γνωρίσετε καλύτερα την κουλτούρα των μέσων των μαθητών /τριών σας!
Το μεθοδολογικό σετ εργαλείων «Γνωρίστε την κουλτούρα των μέσων των μαθητών και των μαθητριών σας» προσφέρει στους εκπαιδευτικούς της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης μια σειρά έξι δραστηριοτήτων που αποσκοπούν στην αναγνώριση της κουλτούρας των μέσων των μαθητών/τριών τους, όποιο κι αν είναι το υπόβαθρό τους. Ο κύριος στόχος του είναι επομένως να δώσει κάποια εργαλεία που θα τους οδηγήσουν να γνωρίσουν καλύτερα τον τρόπο με τον οποίο οι μαθητές/τριές τους χρησιμοποιούν τα κοινωνικά δίκτυα, το είδος των μέσων που χρησιμοποιούν, τον τρόπο με τον οποίο ενημερώνονται, επικοινωνούν, αναζητούν πληροφορίες.
Οι έξι δραστηριότητες επικεντρώνονται σ’ ένα διαφορετικό είδος μέσων και προσφέρουν διάφορες παιδαγωγικές μεθόδους για εκφραστούν οι μαθητές/τριες σχετικά με τις συνήθειές τους στα μέσα. Κάθε δραστηριότητα μπορεί να θεωρηθεί ως μια πιθανή εισαγωγή σε πιο εμπεριστατωμένα μαθήματα για θέματα όπως: αναπαραστάσεις και στερεότυπα των φύλων, παραπληροφόρηση, ρόλος των μέσων ενημέρωσης και των κοινωνικών μέσων σε μια δημοκρατική κοινωνία, έννοια του πολιτισμού σε ένα μάθημα κοινωνικών επιστημών κ.λπ.
Η πρώτη δραστηριότητα «Για ποιο λόγο χρησιμοποιείτε τα μέσα επικοινωνίας και ποιες πλατφόρμες χρησιμοποιείτε;» περιλαμβάνει μια προπαρασκευαστική εργασία και αποσκοπεί στη συζήτηση των λόγων για τους οποίους οι μαθητές/τριες χρησιμοποιούν διάφορες κατηγορίες μέσων και πώς αντιλαμβάνονται την κατανάλωσή τους. Δίνει επίσης τη δυνατότητα στον εκπαιδευτικό να αποκτήσει μια γενική εικόνα του μέσου χρόνου που αφιερώνουν οι μαθητές/τριές του σε διάφορες κατηγορίες μέσων.
Η δεύτερη δραστηριότητα «Τι θα πρότεινες;» δίνει τη δυνατότητα στους εκπαιδευτικούς να εντοπίσουν τις δημοφιλείς πρακτικές των μέσων ενημέρωσης που μοιράζεται ολόκληρη η ομάδα των μαθητών τους και να συζητήσουν τους λόγους για τους οποίους ορισμένα μέσα ενημέρωσης χρησιμοποιούνται από την πλειονότητά τους: μια καλή ευκαιρία να συζητήσουν με τους μαθητές τι θεωρούν ως «δημοφιλή μέσα ενημέρωσης» και γιατί. Η δραστηριότητα αυτή περιλαμβάνει παιχνίδι ρόλων και ομαδικές συζητήσεις.
Η τρίτη δραστηριότητα «Πέντε λεπτά στο τηλέφωνό σας» προσφέρει στους εκπαιδευτικούς την ευκαιρία να αναλύσουν με τους μαθητές τους τη χρήση του
κινητού τους τηλεφώνου μέσω της χρήσης των smartphone στην τάξη, του αναστοχασμού και της ομαδικής συζήτησης.
Η τέταρτη δραστηριότητα «Αποκτήστε μια συνολική εικόνα της ποπ κουλτούρας» δίνει στους εκπαιδευτικούς μια εικόνα του τρόπου με τον οποίο οι μαθητές σχετίζονται με την ποπ κουλτούρα κι έχουν (ή όχι) μια κριτική στάση απέναντί της. Η παιδαγωγική μέθοδος βασίζεται σε εικόνες της ποπ κουλτούρας που φέρνουν οι ίδιοι οι μαθητές για να ξεκινήσει η συζήτηση.
Η πέμπτη δραστηριότητα «Συμφωνείς; (η γλώσσα της φωτογραφίας)» χρησιμοποιεί τη μέθοδο της φωτογραφικής γλώσσας για να υποστηρίξει τους μαθητές να αντιμετωπίσουν τις παραδεδομένες ιδέες για τα μέσα ενημέρωσης και να τους βοηθήσει να τοποθετηθούν και να επιχειρηματολογήσουν για θέματα που σχετίζονται με τα μέσα (όποια και αν είναι η γνώμη τους).
Η έκτη και τελευταία δραστηριότητα «Να το μοιραστείς ή να μην το μοιραστείς;» προτείνει στους εκπαιδευτικούς να αξιολογήσουν το επίπεδο εμπιστοσύνης των μαθητών/τριών απέναντι στα (παραδοσιακά ή μη) ειδησεογραφικά μέσα ενημέρωσης χρησιμοποιώντας παιχνίδι ρόλων, αναστοχασμό και ομαδική συζήτηση.
Για κάθε δραστηριότητα προτείνεται το ίδιο υπόδειγμα: ένα φύλλο που αναφέρει την ηλικιακή ομάδα των μαθητών στην οποία απευθύνεται, τον εκτιμώμενο χρόνο, τους παιδαγωγικούς στόχους, τις μεθόδους που χρησιμοποιούνται κ.λπ. και ακολουθείται από τις οδηγίες βήμα προς βήμα για την καθοδήγηση της δραστηριότητας. Στην εισαγωγή κάθε δραστηριότητας προβάλλονται κάποιες μαρτυρίες των εκπαιδευτικών (σε ελληνικά, ρουμανικά, ιταλικά ή βελγικά σχολεία) που δοκίμασαν τις δραστηριότητες (δείτε περισσότερα για τη διαδικασία συν-σχεδιασμού που οδήγησε στο μεθοδολογικό σετ εργαλείων εδώ).
Στο τέλος του σετ εργαλείων, στο Παράρτημα 1, προτείνονται διδακτικά εργαλεία και ορισμοί ως προαιρετική υποστήριξη για τους εκπαιδευτικούς. Αυτοί οι πόροι έχουν ως στόχο να εμβαθύνουν σε ορισμένα θέματα που σχετίζονται με τα μέσα και να παρέχουν περισσότερη καθοδήγηση στους εκπαιδευτικούς που αισθάνονται την ανάγκη για κάτι τέτοιο. Το Παράρτημα 2 περιέχει τις εικόνες της φωτογραφικής γλώσσας για την καθοδήγηση της Δραστηριότητας «5 Συμφωνείς; (η γλώσσα της φωτογραφίας)».
2. Ενότητες ηλεκτρονικής μάθησης για τις αναπαραστάσεις φύλου στα μέσα
Μέσω του έργου eMERGE, δημιουργήθηκε μια e–learning πλατφόρμα για την εκπαίδευση στα μέσα σχετικά με ζητήματα φύλου στα μέσα και την ποπ κουλτούρα. Το περιεχόμενο προσφέρεται σε πέντε γλώσσες (αγγλικά, γαλλικά, ελληνικά, ιταλικά και ρουμανικά) και χωρίζεται σε τέσσερις ενότητες, καθεμία από τις οποίες περιλαμβάνει θεωρία, πρακτικές ασκήσεις και μια ολόκληρη σειρά από πηγές και αναφορές σε πολυμέσα:
Ενότητα 1 - Εκπαίδευση στα μέσα και δημοφιλής κουλτούρα
Αυτή η πρώτη ενότητα αποσκοπεί στην εισαγωγή στην έννοια της εκπαίδευσης στα μέσα μαζικής ενημέρωσης και του λαϊκού πολιτισμού. Ξεκινώντας από τις αναπαραστάσεις των συμμετεχόντων σχετικά με την εκπαίδευση στα μέσα μαζικής ενημέρωσης και τον λαϊκό πολιτισμό, η ενότητα αυτή δίνει το θεωρητικό πλαίσιο αυτής της ηλεκτρονικής κατάρτισης.
Ενότητα 2 – Ζητήματα φύλου στην τάξη
Η ενότητα αυτή παρουσιάζει στους μαθητές τις ποικίλες κατηγορίες που σχετίζονται με την έννοια του φύλου. Πέραν της αποσαφήνισης των βασικών εννοιών του φύλου, η ενότητα παρουσιάζει και τους κοινωνικούς μηχανισμούς που οικοδομούν τα φύλα, εστιάζοντας ειδικότερα στον ρόλο των μέσων σε αυτήν την κατασκευή (Κεφάλαιο 1). Έπειτα, το επίκεντρο μετατίθεται στις αναπαραστάσεις φύλου σε διαδικτυακά περιβάλλοντα και τα υπερσεξουαλικοποιημένα στερεότυπα για το γυναικείο φύλο ως μέρος της διαδικτυακής κουλτούρας, τα οποία εξετάζονται μέσω εφαρμοσμένων παραδειγμάτων σεξιστικής ρητορικής μίσους (Κεφάλαιο 2). Εκτός από τα μέσα, η εκπαίδευση αποτελεί επίσης βασικό τομέα προώθησης της ισότητας των φύλων και της συμπερίληψης. Για τον λόγο αυτό, το Κεφάλαιο 3 εστιάζει στον ρόλο του σχολείου και των εκπαιδευτικών στην ενίσχυση, την καταπολέμηση των έμφυλων στερεοτύπων (στο πρόγραμμα σπουδών, στα σχολικά βιβλία κλπ.) και την εφαρμογή ασκήσεων που συνυπολογίζουν τη διάσταση του φύλου.
Ενότητα 3 – Κριτική ανάλυση και δημιουργική παραγωγή ψηφιακού περιεχομένου για τα φύλα
Βασικός στόχος της τρίτης ενότητας είναι η κριτική ανάλυση και η αξιολόγηση των αναπαραστάσεων των φύλων στα μέσα και τη δημοφιλή κουλτούρα. Έπειτα από μια εισαγωγή σε αρκετές μεθόδους κριτικής ανάλυσης των μηνυμάτων και των πρακτικών των μέσων, προτείνονται ασκήσεις σχετικές με το πώς παρουσιάζουν τα διάφορα μέσα και τα προϊόντα της λαϊκής κουλτούρας το κοινωνικό φύλο και πώς συμβάλουν στην κοινωνική του κατασκευή (Κεφάλαιο 1). Το δεύτερο βήμα είναι ο συνδυασμός των μεθόδων κριτικής ανάλυσης με τη δημιουργική παραγωγή δημιουργικού περιεχομένου στα μέσα. Αφορά δηλαδή τη δημιουργία προϊόντων στα μέσα ως διαδικασία κριτικής του περιεχομένου και των πρακτικών των άλλων μέσων (Κεφάλαιο 2). Τέλος, η Ενότητα 3 εστιάζει στην αναπαράσταση των φύλων μέσα από τις σέλφι φωτογραφίες που κοινοποιούνται στο διαδίκτυο και ιδιαίτερα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Πρόκειται για μια δημοφιλή πρακτική αυτοαναπαράστασης και επικοινωνίας, ιδιαίτερα μεταξύ των νέων.
Ενότητα 4 – Σχεδιασμός και αξιολόγηση δραστηριοτήτων εκπαίδευσης στα μέσα
Οι ακαδημαϊκοί και οι εκπαιδευτές της εκπαίδευσης στα μέσα όλο και περισσότερο συμφωνούν πως η εκπαίδευση στα μέσα πρέπει να εντάσσεται και να διατρέχει όλη τη σχολική διδακτέα ύλη, αντί να αποτελεί ένα μεμονωμένο μάθημα ή ένα συγκεκριμένο θέμα. Για να επιτευχθεί αυτό, ωστόσο, είναι σημαντικό να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στην δημιουργία, την ανάπτυξη και την εφαρμογή του εκπαιδευτικού υλικού ώστε να ελέγχεται η εξέλιξη της μάθησης στις διαφορετικές βαθμίδες εκπαίδευσης, λαμβάνοντας υπόψη τα συγκεκριμένα μαθησιακά αποτελέσματα, καθώς και τα κριτήρια και τις διαδικασίες αξιολόγησης. Μέσω της τέταρτης ενότητας παρέχεται το θεωρητικό πλαίσιο για την ενσωμάτωση της εκπαίδευσης στα μέσα στη σχολική διδακτέα ύλη πριν την παροχή ερωτήσεων για τον σχεδιασμό διαθεματικών μαθημάτων πάνω στην εκπαίδευση στα μέσα (Κεφάλαιο 1). Στη συνέχεια παρουσιάζονται διάφορα πλαίσια και εργαλεία που συμβάλλουν στην αξιολόγηση των μαθημάτων εκπαίδευσης στα μέσα (Κεφάλαιο 2).
